Evlilik sorunları nedeniyle başvuruların önünü tıkayan "Sorun bende değil sorun sen de" savının ne olduğuna bir bakalım. Evlilikte sorunlar yaşanmaya başladığında eşlerden biri psikoterapiye gitmek istediğini söylediğinde diğeri "Sen git sen sorunlarını hallet, sorun bende değil sorun sende" diyebiliyor. Biz psikologlar bu duruma yol açan bilişsel hataya "Temel Atıf Kuramı" diyoruz.
Peki nedir bu Temel Atıf Kuramı?
Avusturyalı psikolog Fritz Heider tarafından oluşturulan kurama göre kendimiz dışındaki insanların davranışına nedensellik affetme noktasında yaptığımız bilişsel hatalardan biridir. Birey olayı gerçekleştiren koşulları incelemek yerine, olayı başka bir özneye yüklerler. Dış faktörleri reddederek oluşan negatif durum ya da sorunu kişinin karakterine ait olduğunu iddia edebilir.
Eşlerden biri ilişkide oluşan çatışma ya da fikir ayrılığında karşı tarafın suçu ya da hatası sonucu olumsuz bir durumun oluştuğunu iddia edebilir yani direk senin hatan diyebilir. Diğer bir bilişsel hata olarak yaptığı olumsuz davranışın sebebi olarak diğer kişiyi görebilir mesela eşine fiziksel şiddet uygulayan kişi "beni zıvanadan çıkardın, aslında ben böyle biri değilim" diyerek eşini suçlamaya devam edebilir.
Bu bilişsel hata insanın doğasını bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır zira hepimiz dünyada bir başrol oynamaya gelmiş kişileriz. Nasreddin Hocanın fıkrasında belirttiği durduğumuz yeri "Dünyanın Merkezi" sayıyoruz, geri kalan herkesi ise figüran rolünde görüyoruz. Böyle eşsiz, muhteşem bir insan ise asla ve kesinlikle hata yapmaz, yaptıysa bile diğerleri zorlayıp sebep olmuşlardır, sebep olduysa zaten sonuçlarına katlanmalıdır. Temel atıf kuramına göre bilişsel hatayı yapan kişi oluşan durumla ilgili kendisine karşı çok bağışlayıcı ve affedicidir, yıkıcı bir öfkeden sonra evde kırılmadık eşya bırakmayan kişi "Ben aldım, ben kırdım, kimseye hesap vermek zorunda değilim, çokta rahatladım, keşke birkaç eşya daha kırsaydım" diyebilir. Bu bağışlayıcı tutum sadece kendi hatalarına karşı aynı bağışlayıcı tutumu yoktur. Kendisini olumlu yüklemeleri olan ve iyi niyetli gören bu kişiler diğerlerine olumsuz daha çok nitelik ve olumlu daha az nitelik yükleme eğilimindedirler. Bunun sonucunda ise "Sorun Bende Değil, Sorun Sende " diyebilirler.
Tüm bunların ötesinde evlilik terapilerin de ise terapistin asıl derdi birilerini suçlamak değil, evliliği olumsuz etkileyen sorunların çözümlenmesi olduğundan hedef suçluyu bulmak değil sorunların çözümlenmesidir. Bu noktadan bakılınca eşlerin her ikisi birlikte geldiğinde sorunların çözümlenme, sağlıklı bir ilişkiye kavuşma olasılığı daha kuvvetlidir. Kısaca "Sorun bende değil " Demek yerine "Sorunlu bir ilişkiye sahibiz ve bu ilişkide ortak sorumluluğa sahip olduğumuz için beraber sorunu halletmeliyiz" noktasından bakmakta fayda var.